بررسی روند تغییرات خصوصیات فیزیولوژیک و مورفولوژیک موثر بر بهبود عملکرد گندم

به منظور مطالعه ی تغییرات خصوصیات مرفولوژیک و فیزیولوژیک ارقام مختلف گندم و اثرات این تغییرات بر بهبود و پتانسیل عملکرد، آزمایشی در سال های زراعی 87-86 و 88-87 در مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان واقع در گرگان انجام شد. در این آزمایش 16 رقم گندم که در طی سال های 1347 تا 1385 آزاد شده اند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار آزمایش شدند. نتایج تحقیقات نشان داد که در طی سال ها فعالیت های اصلاحی در جهت بهبود عملکرد گندم صفاتی از قبیل مراحل فنولوژیک (زودرس یا دیررس کردن ارقام)، تعداد گره، تعداد پنجه در بوته، تعداد دانه در سنبلچه، کارایی جذب نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن، کارایی مصرف نور، وزن دانه، سرعت رشد دانه در واحد دانه، دوره پر شدن دانه، انتقال مجدد ماده ی خشک و نیتروژن، سهم انتقال مجدد ماده ی خشک و نیتروژن در عملکرد، تغییراتی صورت نگرفته است، اما سایر صفات دستخوش تغییراتی شده اند. از نظر شاخص سطح برگ، تجمع ماده ی خشک و سرعت رشد محصول دو رقم گلستان و آرتا (به ترتیب نماینده ی گروه دوم و سوم) نسبت به رقم اینیا (نماینده ی گروه اول) دارای الگوی مشابه و برتری بودند. صفاتی از قبیل kpar، کارایی مصرف نیتروژن، کارایی بهره وری، سرعت رشد دانه در واحد سطح به ترتیب معادل 39/0، 28/0، 31/0 و 7/0 درصد به ازای هر سال آزاد سازی، افزایش یافته اند. همچنین غلظت پروتئین دانه معادل 05/0 درصد به ازای هر سال آزادسازی کاهش یافته است. تعداد دانه در سنبله و تعداد دانه در واحد سطح در طی 38 سال آزادسازی به ترتیب معادل 87/28 و 74/24 درصد افزایش یافته است، یعنی به ازای هر سال به ترتیب معادل 78/0 و 80/0 درصد بهبود مشاهده شد. مهم ترین دلیل افزایش تعداد دانه در مترمربع، افزایش تعداد دانه در سنبله بود. در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به ترتیب معادل 83/24، 16/16 و 18/8 درصد افزایش حاصل شده است. به عبارتی به ازای هر سال در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به ترتیب 67/0، 44/0 و 22/0 درصد بهبود حاصل شده است. همچنین ارتفاع بوته معادل 27/0 کاهش و طول سنبله 25/0 درصد، به ازای هر سال افزایش یافته است. به طور کلی بیشتر از 89 درصد تغییرات عملکرد دانه توسط متغیرهایی مانند شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه در سنبله توجیه شد.